Cổng Tò Vò (Đảo Lớn, Lý Sơn) được xếp hạng Di tích Quốc gia - Bảo vệ “cánh cửa biển” của đảo tiền tiêu

Cổng Tò Vò — vòm đá bazan mang hình dáng tổ tò vò trên bờ biển Đảo Lớn (Lý Sơn) — vừa được xếp hạng Di tích Quốc gia. Bài viết phân tích giá trị địa chất, ý nghĩa văn hoá-xã hội, hướng quản lý bảo tồn và kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững cho địa phương.

Cổng Tò Vò không chỉ là một khối đá nhô ra giữa biển: đó là “cửa” dẫn vào khoảnh khắc hoàng hôn huyền ảo, là tấm ảnh biểu tượng mỗi du khách muốn ghi lại khi đến Lý Sơn. Việc Bộ Văn hóa-Thể thao-Du lịch xếp hạng Cổng Tò Vò làm Di tích Quốc gia là bước khẳng định: đây là tài sản thiên nhiên — văn hoá cần được gìn giữ, nghiên cứu và khai thác du lịch một cách có trách nhiệm.

1. Cổng Tò Vò là gì — câu chuyện đá và sóng

Cổng Tò Vò là một vòm đá bazan tự nhiên được kiến tạo từ hoạt động núi lửa cách đây hàng triệu năm; qua thời gian, sóng biển và gió bào mòn tạo nên “lỗ vòm” hình cánh cửa. Kích thước vòm đủ để người xem đứng ngang tầm nhìn và tạo ra khung ảnh tự nhiên tuyệt đẹp mỗi khi mặt trời lặn. Địa chất bazan, mảng san hô xung quanh và bối cảnh biển đảo tạo nên một quần thể thắng cảnh địa chất hiếm có.

Điểm đáng chú ý: cấu trúc bazan + tác động của thủy triều khiến phần vòm có tính nhạy cảm về mặt vật lý — cần giám sát thường xuyên để tránh xói mòn, nứt vỡ.

2. Vì sao được xếp hạng Di tích Quốc gia — giá trị nhiều chiều

• Giá trị khoa học: Là tư liệu quý cho nghiên cứu địa chất ven bờ, quá trình hoạt động núi lửa và sự phát triển bờ biển. Các chuyên gia địa chất coi đây là mẫu tự nhiên điển hình để nghiên cứu bazan ven biển.

• Giá trị cảnh quan: Vòm đá tạo thành khung ảnh thiên nhiên, đặc biệt ấn tượng vào giờ hoàng hôn — yếu tố thu hút du lịch nhiếp ảnh và trải nghiệm.

• Giá trị văn hóa-xã hội: Cổng Tò Vò gắn liền với đời sống cộng đồng đảo, góp phần khẳng định bản sắc địa phương và tạo thu nhập cho người dân nếu được quản lý bền vững.

3. Phạm vi bảo vệ và các biện pháp quản lý cần ưu tiên

Việc xếp hạng đi kèm xác định khu vực bảo vệ và trách nhiệm quản lý. Để cân bằng giữa bảo tồn và phát triển du lịch, địa phương cần ưu tiên:

1. Khoanh vùng bảo vệ cứng và mềm: Rào chắn an toàn quanh phần vòm nhạy cảm; lối đi cố định bằng gỗ/boardwalk để dẫn khách mà không gây tác động trực tiếp lên đá.

2. Giới hạn lượng khách & khung giờ tham quan: Thiết lập quy định số lượng khách tối đa mỗi giờ, hạn chế thời điểm thủy triều cao/biển động.

3. Giám sát khoa học định kỳ: Lắp hệ thống cảm biến/đo đạc hoặc tổ chức khảo sát địa chất định kỳ để phát hiện sớm hiện tượng nứt/ổn định đá.

4. Công tác truyền thông và biển báo: Đặt biển giải thích giá trị di tích, hướng dẫn hành vi ứng xử, cảnh báo không leo trèo hay khắc chữ.

5. Tổ chức dịch vụ có trách nhiệm: Xây dựng điểm quan sát an toàn, thuê hướng dẫn viên địa phương, thu phí tham quan tái đầu tư cho bảo tồn.

4. Lợi ích cho Lý Sơn và Quảng Ngãi nếu quản lý đúng cách

• Kinh tế địa phương: Phát triển du lịch có trách nhiệm mang lại nguồn thu ổn định (vé tham quan, dịch vụ hướng dẫn, lưu niệm địa phương).

• Giữ gìn môi trường: Quy hoạch hợp lý giảm xói mòn do hành vi du lịch thiếu kiểm soát; lợi ích dài hạn cho ngư nghiệp và hệ sinh thái san hô.

• Nâng cao vị thế du lịch: Cổng Tò Vò cùng với các điểm như Hang Câu, Chùa Đục góp thành chuỗi sản phẩm du lịch chất lượng cho đảo tiền tiêu.

5. Kinh nghiệm quốc tế & trong nước để tham khảo

Các di tích địa chất ven biển thành công áp dụng: lối đi nâng, giới hạn khách, hệ thống giám sát, mô hình cộng đồng tham gia quản lý và chuyển một phần doanh thu sang quỹ bảo tồn. Lý Sơn nên áp dụng framework tương tự nhưng thích ứng đặc thù đảo nhỏ (ví dụ: ưu tiên lộ trình tham quan, hỗ trợ sinh kế cho dân chài thông qua dịch vụ homestay và quà lưu niệm địa phương).

6. Hướng dẫn ngắn cho du khách — tham quan có trách nhiệm

• Nên đến vào thủy triều thấp để có trải nghiệm an toàn và góc ảnh đẹp.

• Tuyệt đối không leo lên vòm đá hay mang vật nặng/đồ sắc vào khu vực vòm.

• Giữ vệ sinh: không vứt rác, dùng thùng rác được bố trí.

• Hỗ trợ địa phương bằng cách mua quà lưu niệm do dân làm và sử dụng dịch vụ hướng dẫn tại chỗ.

• Tuân thủ hướng dẫn của nhân viên quản lý khu di tích.

Di tích, trách nhiệm và tương lai bền vững

Việc Cổng Tò Vò được công nhận Di tích Quốc gia là tin vui cho Lý Sơn và Quảng Ngãi: đó là cơ hội để nâng tầm giá trị thiên nhiên thành sản phẩm du lịch văn minh, đồng thời là trách nhiệm bảo tồn cho các thế hệ sau. Nếu quản lý khôn khéo — cân bằng giữa bảo tồn khoa học và phát triển du lịch — Cổng Tò Vò sẽ không chỉ là “khung ảnh đẹp” mà trở thành minh chứng cho một Lý Sơn bền vững, có trách nhiệm với môi trường và cộng đồng.

Quảng Ngãi 76

Quê hương tôi

Xem bài viết

Chuyên trang cung cấp thông tin nổi bật tại Quảng Ngãi, với đội ngũ biên tập viên đông đảo có kiến thức chuyên môn, cung cấp những thông tin hữu ích, chính xác và cập nhật liên tục.